KONTROLOWANIE

Dzisiaj naukowcy odkryli prawdziwe przyczyny wielu zjawisk, umożliwiając nam ich zrozumienie, a nawet — do pewnego stopnia — kontrolowanie.Jednym z podstawowych celów badań naukowych (a często także na­szego potocznego rozumowania) jest odkrywanie przyczyn zjawisk. Co jednak mamy na myśli, kiedy mówimy o „przyczynie” wystąpienia ja­kiegoś zjawiska? Związek przyczynowy przypomina następstwo zja­wisk: najpierw pojawia się pierwsze zjawisko, potem zauważamy, że następuje inne, być może natychmiast, być może znacznie później. Za każdym razem, kiedy obserwujemy pierwsze zjawisko, obserwujemy także drugie. Dlatego mamy skłonność do uważania pierwszego zjawi­ska za przyczynę drugiego, które nazywamy „skutkiem”.Nie jest jednak prawdą konieczną, że jeśli jedno zjawisko następuje zawsze po drugim, to pierwsze jest zawsze przyczyną, a drugie skut­kiem. Jeśli na przykład pojawienie się pewnego rodzaju chmury zawsze poprzedza deszcz, to nie wynika z tego wcale, że ta chmura jest przy­czyną deszczu.